Turyn, Mediolan, Londyn, Grenoble, Ostenda i Rzym: miasta dzielą się doświadczeniami w obszarze miejskiej polityki żywnościowej na Terra Madre Salone del Gusto

Miasta — w których mieszka połowa populacji światowej i gdzie spożywa się 70% żywności produkowanej na świecie — mogą budować elastyczność i zrównoważoną strukturę swoich systemów żywnościowych: podczas imprezy Terra Madre Salone del Gusto, która w tym roku odbywa się w dniach 22–26 września w Parco Dora w Turynie, w czwartek 22 września miały miejsce dwie kolejno następujące po sobie dyskusje panelowe w strefie konferencyjnej „Feeding the City” („Wyżywić miasto”). Zgromadziły one uczestników projektów i innych specjalistów z dziedziny miejskiej polityki żywnościowej, którzy rozmawiali o metodach działania.

Przedstawiciele i eksperci podkreślali istotność współpracy i nawiązywania kontaktów na rzecz zapewnienia elastyczności, zrównoważonej struktury i jakości w miejskich systemach żywnościowych.

– Turyn był pierwszym włoskim miastem, które w swym statucie ujęło prawo do żywności, i to nie żywności jako takiej, ale żywności dobrej jakości, w wystarczającej ilości, o odpowiednich wartościach odżywczych, zdrowej i akceptowanej pod względem kulturowym i religijnym – przypomniała Michela Favaro, zastępczyni burmistrza Turynu, zaś zastępczyni burmistrza Mediolanu, Anna Scavuzzo, podkreśliła istotność zintegrowanego podejścia do złożonych sytuacji oraz sojuszy, wskazując, że „albo podejście jest zintegrowane, albo to nie jest podejście, tylko jakaś próba”, na co przykładem może być projekt Food Trails i jego macierzysta inicjatywa: Milan Urban Food Policy Pact, czyli międzynarodowa umowa w sprawie miejskich polityk żywnościowych, podpisana przez 243 miasta z całego świata. Weszła w życie po wystawie Expo 2015 i obejmuje wiele miast na świecie, które dzielą się dobrą praktyką, a ich osiągnięcia są honorowane ustanowioną w ramach tego przedsięwzięcia nagrodą. Poza zgromadzeniem biblioteki nowych strategii żywnościowych z całego świata, wdraża ona także innowacyjne projekty finansowane przez UE, przy czym w 16 projektów zainwestowano łącznie 31 mln euro.

Trzy elementy, na których powinny skupiać się miasta, to: zamówienia publiczne, np. w szkołach i szpitalach, miejskie rynki spożywcze i zero odpadów spożywczych, jak twierdzi Corinna Hawkes, profesor i dyrektor Ośrodka Polityki Żywnościowej w Mieście na University of London. Powiedziała, że „gdyby każde miasto mogło wdrożyć te trzy obszary, byłby to przełom”. Oznaczało by to „zdrową żywność w szkołach dzięki zamówieniom publicznym, rynki spożywcze pełne zdrowej, ekologicznej żywności, wspieranie producentów i zmniejszanie ilości wyrzucanej żywności, czyli reakcję na problemy środowiska, niepewność dotyczącą żywności oraz zmiany klimatyczne. Fundamentalne skupienie się na obywatelach pozwala wypracować podejście do systemu żywnościowego skoncentrowane na konsumencie, w którym bierze się również pod uwagę potrzeby wszystkich innych podmiotów w łańcuchu”.

Marta Messa, sekretarz generalny Slow Food, zauważyła, że „musimy uznać centralną rolę miast i polityki miejskiej w odbudowie systemu żywnościowego, a żeby zmienić system żywnościowy, musimy wszyscy działać wspólnie. Nie możemy oczekiwać, że pojedyncze osoby same zmienią ten system”.

Slow Food to główny partner czteroletniego unijnego programu Food Trails, rozpoczętego w październiku 2020 roku, którego celem jest wspieranie rozwoju zintegrowanych polityk żywnościowych w miastach poprzez zakładanie „Living Labs”, wspieranie współpracy między administracją publiczną a obywatelami w obszarze tworzenia polityk żywnościowych dających więcej możliwości lokalnym społecznościom, pozwalających ograniczyć ilość odpadów, poprawić aspekt zrównoważonego rozwoju i zagwarantować ludziom zdrową, bezpieczną dietę.

Stołówki szkolne są ważnym elementem polityki żywnościowej i kluczem do realnej zmiany.

Takie podejście ilustruje doświadczenie Grenoble-Alpes Métropole, administracji metropolitalnej, w której skład wchodzi 49 gmin w południowo-wschodniej Francji. – Nie mamy kompetencji do decydowania o sprawach żywności – powiedziała Christine Oriol, konsultantka do spraw rozwoju rolnictwa w Grenoble, dodając: – Nie pozwala nam na to prawo. Możemy natomiast pracować nad energetyką, wodociągami, odpadami, spójnością społeczną i finansami, i wszystkie te wydziały posiadają aktualnie programy dotyczące polityki żywnościowej. W rezultacie więc mamy zintegrowaną politykę żywnościową. Na całym terytorium swojej właściwości w sprawach odpadów i rolnictwa jednostka ta wpłynęła znacząco na stołówki szkolne, działając na rzecz zaopatrzenia w wysokiej jakości produkty, ograniczenia marnotrawstwa żywności i zastąpienia jednorazowego plastiku pojemnikami wielokrotnego użytku.

Belgijskie miasto Ostenda zrealizowało Food Shift Acceleration Lab, przedsięwzięcie realizujące zmiany w praktyce we współpracy z dziewięcioma miastami. Głównym punktem zainteresowania był park rolny w mieście. – Ma tylko 35 hektarów i nie wyżywi miasta, ale liczba inicjatyw, które rozpoczęły się od tego parku żywnościowego, robi wrażenie. Jest to jednostka rolnictwa wspieranego przez społeczność (CSA), sklep wiejski, rynek płodów rolnych, działalność edukacyjna i współpraca ze szkołami, a także mieszkalnictwo. Niedawno dom opieki nad osobami starszymi wykupił 50 udziałów w CSA, co pozwoliło mu pozyskiwać świeżą żywność organiczną produkowaną w odległości kilometra od placówki. Nie kupują już teraz wszystkiego w torebkach foliowych – zamiast tego kupują ubłocone produkty spożywcze. Mają z tym więcej pracy, ale niezwykle ich cieszą walory smakowe – mówi Kathy Belpaeme, dyrektor wydziału żywności.

Uczestnictwo obywateli jest kluczem do zmiany polityki żywnościowej: – Rzym ma 200 ogrodów miejskich – zauważa Elisabetta Luzzi z Risorse per Roma, miejskiej agencji Miasta Rzym – i z nich właśnie pochodzi siła współuczestnictwa. To takie nowe „agory” – miejsca spotkań obywateli, świetnie sprawdzające się przy włączaniu osób niepełnosprawnych, słabszych, czy przy integracji uchodźców. Na koniec stwierdziła, że „najlepsza polityka żywnościowa to ta, która pochodzi od obywateli. Living Lab, czyli 400 osób z różnych organizacji, struktura reprezentująca ponad 5 000 osób, spotyka się od lutego i tworzy przepisy dla miejskiej Rady Żywnościowej, która zostanie z mocy prawa powołana do końca roku”.